REGIO – Fotografe Sarah van Wingerden (32) groeide op in Sliedrecht, onder de rook van chemieconcern Chemours. Heel veel zorgen maakte ze zich daar niet over. Nu doet ze dat wel. ‘Met mijn foto’s wil ik de dreiging voelbaar maken’.
Vanuit haar woonplaats Antwerpen is Sarah deze dag naar Sliedrecht gekomen. Het is het dorp waar ze opgroeide en waar ze als kind altijd gelukkig werd van zwemmen in de rivier.
We hebben afgesproken op de dijk en kijken uit over het water. De middag is warm en zonnig. ‘Niet het mooiste licht voor opnames’, merkt de fotografe meteen op. Over de Beneden Merwede trekken speedboten en binnenvaartschepen voorbij. ‘Met mijn ouders ging ik ook heel vaak varen’, memoreert Sarah. ‘Ik was gewoon heel veel in en op het water’.
PFAS
Aan de overkant van de rivier is het lieflijke groen van de Biesbosch te zien. Maar kijk je iets meer naar rechts dan staat daar een grote fabriek. Die van Chemours in Dordrecht, bekend om de productie van een omstreden en mogelijk kankerverwekkend product: PFAS.
PFAS is een verzamelnaam voor chemische stoffen, die tegen hoge temperaturen kunnen en water-, vet- en vuilafstotend zijn. PFAS worden verwerkt in heel veel producten, zoals anti-aanbaklagen van pannen, regenkleding, voedselverpakkingen en smartphones. De stoffen zijn extreem slecht afbreekbaar en worden ook wel ‘forever chemicals’ genoemd.
Je kunt PFAS binnenkrijgen via voedsel en water. Uit onderzoek van het RIVM is gebleken dat bijna iedereen in Nederland te veel PFAS in zijn bloed heeft en dat geldt zeker voor de omwonenden van Chemours. Van een uitstootverbod is het tot nu toe niet gekomen. In Europees verband wordt daar wel aan gewerkt.
Zembla
‘Als kind fietste ik over de dijk en zag ik de fabriek natuurlijk liggen’, zegt Sarah. ‘Maar ik was totaal niet bezig met wat ze daar maakten. De fabriek was er gewoon. Uitstoot en lozingen? Daar stond ik niet bij stil. Ik schrok pas toen ik in 2023 naar het tv-programma Zembla keek, waarin het ging over de vervuiling door Chemours. Toen werd me duidelijk dat deze omgeving, waarin ik zo fijn ben opgegroeid, enorm aangetast is. Je ziet het niet. Het is onzichtbaar. Maar schadelijke stoffen als PFAS gaan dus wel in je bloed zitten’.
National Geographic
Na de uitzending van Zembla besloot Sarah haar verbijstering om te zetten in een fotoproject. Ze vroeg subsidie aan bij de Stichting Oog op de Natuur en het Fonds Bijzondere Journalisten Projecten, en kreeg de beurzen waarop ze hoopte. Een selectie van haar foto’s is deze maand te zien in de Nederlandse uitgave van het befaamde blad National Geographic. ‘Voor een beginnend fotografe als ik is dat heel vet’, glundert ze.
Een uitdaging? Dat was het project absoluut. ‘Want hoe breng je vervuiling die je niet kunt zien goed in beeld? Ik dacht: ik ga beginnen bij de mensen in het dorp. Hoe reageren die erop? Heel verschillend, zo merkte ik. Sommigen gaan protesteren bij de fabriek. Anderen hebben hun moestuintjes leeggehaald. Maar niet iedereen is even bezorgd. Een deel van de inwoners heeft een heel nuchtere mindset. Zij zeggen: joh, we leven hier al jaren en we blijven gewoon eten uit eigen tuin. Of eieren consumeren van onze eigen kippen’.
Foto van nichtje
Zelf maakt Sarah zich wel zorgen, zegt ze. Haar favoriete beeld? Dat is de foto van haar nichtje. ‘Een jong blond meisje, dat een bootje vasthoudt na een dagje varen. Precies zoals ik vroeger ook deed. Maar het water waarop het bootje dobbert, is donker. Je kunt je inbeelden dat er iets mis is. Dat er dreiging bestaat. En dreiging is iets dat ik in al mijn foto’s wilde laten terugkomen’.
Kort geleden heeft Sarah zich laten testen. Ze wilde toch wel weten hoeveel PFAS er in haar bloed zit. ‘Het zit er’, zegt ze. ‘Zoals bij elke Nederlander het geval is. Maar mijn waarden blijven onder de grens van 6,9, wat een soort ijkpunt is voor gezondheidsrisico’s. In Sliedrecht zijn er mensen die 100 scoren. Dat vind ik alarmerend, want dan is de kans op ernstige gevolgen voor je lijf echt groot’.
‘Ik zeg niet: alle industrie moet weg’, gaat ze verder. ‘Maar ik vind het wel belangrijk dat er goede regelgeving over PFAS komt en dat bedrijven als Chemours zélf hun verantwoordelijkheid nemen. Want rond de fabriek wonen mensen. En te midden van al die belangen hoort dát de prioriteit te zijn’.
Etalage
We hebben het nog even over de National Geographic. Het tijdschrift blijkt niet de enige etalage voor Sarah’s werk te zijn. In het najaar komt er ook nog een boekje, vertelt ze. En een presentatie daarvan in Sliedrecht. Ook is ze bezig met het organiseren van bijeenkomsten in Dordrecht en Rotterdam. ‘Want ja’, zegt ze, starend over de Beneden Merwede, ‘daar stroomt deze rivier ook langs’.
Dit verhaal is een samenwerking met onze mediapartner Rijnmond.
Bekijk ook de reportage over de foto’s van Van Wingerden op YouTubel:
