REGIO – Na jarenlang juridisch getouwtrek begint deze maandag de rechtszaak tegen Damen Shipyards uit Gorinchem. Eén van de verdachten is Kommer Damen (81), de grondlegger van het bedrijf. Dit is wat het bedrijf maandag te wachten staat.
Wat zijn de verdenkingen?
Het OM klaagt Damen aan voor omkoping, witwassen, valsheid in geschrifte en het omzeilen van het handelsembargo tegen Rusland. De lijst met beschuldigingen beslaat 89 pagina’s.
Bijzonder is dat niet alleen Damen Shipyards in Gorinchem en Daval Naval in Vlissingen terechtstaan, maar ook drie (voormalige) topmannen in eigen persoon. Het gaat om grondlegger Kommer Damen, zijn zoon Arnout (de huidige CEO) en voormalig bestuursvoorzitter René Berkvens. Zij zouden volgens het OM feitelijk leiding hebben gegeven aan de malafide praktijken. Ook de Brit Stephan Hobson, een tussenpersoon, is gedagvaard.
De fraudepraktijken speelden zich af tussen 2006 en 2016, vooral in het Caraïbisch gebied, Latijns-Amerika en Afrika. Er zouden onder meer papieren zijn vervalst en er zou smeergeld zijn betaald aan ambtenaren. In de Russische kwestie gaat om het omzeilen van de handelssancties, in de tweede helft van 2022. Vanwege de inval van de Russen in Oekraïne is zakendoen met Rusland niet toegestaan.
Vormt de rechtszaak een groot risico?
Ja, het proces kan voor de scheepsbouwer grote gevolgen hebben. Bij een veroordeling voor corruptie zal Damen vier jaar lang worden uitgesloten van overheidsorders. Dat is rampzalig, want overal in Europa worden de uitgaven voor Defensie opgeschroefd. Damen is hofleverancier van Nederlandse marine, die vier fregatten heeft besteld. Het gaat om een miljardenorder.
Heeft Damen geprobeerd om een proces te voorkomen?
Tussen het OM en de scheepsbouwer zijn gesprekken geweest over een mogelijke schikking, meldt NRC. Maar die zijn op niets uitgelopen. Over het op de klippen lopen van de onderhandelingen wijzen beide partijen naar elkaar.
Kunnen de verdachten in de gevangenis belanden?
Dat kan. Eerder dit jaar werd Frits van Eerd, voormalig topman van supermarktketen Jumbo, veroordeeld tot twee jaar cel voor witwassen en valsheid in geschrifte. Bij de straf werd meegewogen dat hij als topbestuurder een voorbeeldfunctie had.
Over het algemeen is het voor het OM wel lastig om persoonlijke betrokkenheid te bewijzen. De voormalige top van ABN Amro en ING-topman Ralph Hamers kunnen daarover meepraten. Zij werden niet vervolgd voor witwassen, wegens onvoldoende bewijs.
Hoe groot is het Damen-concern?
Pionier Kommer Damen begon eind jaren zestig voor zichzelf met een kleine werf in Hardinxveld-Giessendam. Er werkten zeven mensen, voor wie de baas eigenhandig friet met kip ging halen als er moest worden overgewerkt, zo vertelde hij vorig jaar aan Rijnmond.
Als scheepsbouwer was Damen uniek door de razendsnelle levering. Dat was mogelijk door het gebruik van standaard casco’s, die als bouwpakketten in elkaar gleden. Grote troef was de Pushy Cat, een sleepbootje dat ook kon duwen.
Anno 2025 is Damen een multinational met een omzet van ruim 3 miljard euro. Het bedrijf telt – wereldwijd – 35 werven, die werk bieden aan ruim 12 duizend mensen.In de regio Rijnmond zijn door de jaren heen veel kwakkelende scheepswerven overgenomen, zoals Verolme (Rotterdam), Maaskant (Stellendam) en Wilton-Fijenoord (Schiedam). Damen bouwt niet alleen sleepboten en oorlogsschepen, maar ook vissersboten en luxe jachten. Voor reparatie en financiering kunnen klanten eveneens bij Damen aankloppen.
Wie zijn de ‘cowboys van Damen’?
Die titel was een pseudoniem voor het verkoopteam. Volgens ingewijden waren de ‘cowboys’ snelle, goedgebekte jongens vol bravoure die zo veel mogelijk bootjes aan de man moesten brengen. Ze waren, in tegenstelling tot ander personeel, any time welkom in de werkkamer van de grote baas.
In zijn glorietijd promootte Kommer Damen zelf zijn koopwaar ook in alle uithoeken van de wereld. Wanneer Boskalis uit het nabijgelegen Papendrecht een nieuwe haven ging aanleggen in het Midden-Oosten reisde de topman mee. Zo’n haven kon immers niet zonder werkboten. Dus wat dachten ze van een Pushy Cat? Of een mooie schuit voor de kustwacht?
Het bedrijf maakte ook gebruik van lokale lobbyisten. Of die altijd binnen de lijntjes kleurden? De Wereldbank oordeelde in 2015 van niet en zette het bedrijf op de zwarte lijst wegens gerommel door een tussenpersoon in Sierra Leone. Twee jaar later viel de FIOD binnen in het hoofdkantoor in Gorinchem en werd de administratie in beslag genomen. Na acht jaar onderzoek heeft deze inval nu tot een rechtszaak geleid.Het proces is opgesplitst in twee segmenten: de zaak van de FIOD en het de kwestie rond de handelssancties tegen Rusland. In het laatste geval is het onderzoek gedaan door de Douane.
Worden de zaken maandag al inhoudelijk behandeld? Nee. Het gaat om een zogeheten regiezitting, waarin het verdere verloop van het proces wordt besproken. Vader en zoon Damen, René Berkvens en Steven Hobson zijn daarbij niet aanwezig, laat een woordvoerder van Damen aan Rijnmond weten.
Hoe kijkt Damen tegen het proces aan?
Op de eigen website zegt Damen Shipyards dat het een lange strijd voorziet, maar de rechtszaak ‘vol vertrouwen’ tegemoet ziet. Het concern ziet de rechtszaak als een kans om eindelijk uit te leggen dat de vermoedens van het Openbaar Ministerie niet kloppen.
Tegenover de pers stelt het bedrijf zich terughoudend op. ‘Zodra de inhoudelijke behandeling start, zal Damen zich volledig in de rechtbank verweren – niet via de media’.
In het gesprek met Rijnmond, toen de rechtszaak nog als een zwaard van Damocles boven het bedrijf hing, zei Kommer Damen vorig jaar dat de negatieve publiciteit hem zeer deed. “Ik heb altijd eerlijk zaken willen doen. Hard werken, oprecht en betrouwbaar zijn; dat zijn waarden die ik van huis uit heb meegekregen.”
Dit is een verhaal van onze mediapartner Rijnmond.
