DORDRECHT – Josse Pietersma, conservator van het Friese museum Martena, denkt van wel. In gesprek met Rijnmond en de NOS vertelt hij over Jan Hannema, een man uit 1839 die maar 71 centimeter lang was. Deze ‘Admiraal Tom Pouce’ kan zomaar eens de inspiratie zijn geweest voor de naam van het hedendaagse iconische gebakje.
Admiraal Tom Pouce
De Friese Hannema trok door kermissen in heel Nederland om op te treden. In Amerika toerde een man met dezelfde lengte een eeuw eerder ook, onder de naam General Tom Thumb, waarmee hij verwees naar een sprookjesfiguur uit 1643 dat even groot was als de duim van zijn vader. Het sprookje werd vooral erg bekend in Frankrijk, waar het figuur Tom Pouce heette.
Als echte Nederlander gaf Hannema zichzelf de naam ‘Admiraal Tom Pouce’, waarmee hij nét een rang hoger was dan de Amerikaan die hem voorging. De landelijke kermis-tour van Admiraal Tom Pouce bracht hem ook naar Dordrecht, waar volgens Pietersma de artiest de huidige tompouce inspireerde. ‘Toen was er een bakker die zo handig was om te zeggen: Weet je wat? Ik heb hier een bladerdeeggebakje, dat ik geef de naam tompouce’, aldus de conservator.
Pietersma haalde deze theorie uit een oud krantenartikel over een optreden van Hannema in Dordrecht. Toch gaat de conservator nog druk verder met het zoeken naar bewijs, want hoe leuk het ook zou zijn, op dit moment staat de theorie van de Dordtse bakker even wiebelig als de vele anderen.
‘Gelaagde’ geschiedenis
De geschiedenis van de naam ’tompouce’ is even ingewikkeld als het eten van het gebakje. Historici zijn het er wel over eens dat de tompouce zoals Nederlanders hem kennen een versie is van de Franse millefeuille, die in 1651 ontstond. Maar over hoe het gebakje zijn naam heeft gekregen, daar zijn de meningen over verdeeld.
Eén theorie stelt dat de Amerikaanse General Tom Thumb ook door Nederland trok, en dat hij en niet Hannema een Amsterdamse bakker inspireerde tot de naam. Dit zou dan in 1844 gebeurd zijn, toen Hannema nog maar drie was.
Maar misschien heeft de naam zelfs niets te maken gehad met beide artiesten. Het woord tompouce werd in Nederland gedurende de 17e eeuw in de volksmond gebruikt voor alles dat klein was. Het Etymologisch Boek van het Nederlands benoemt dat zowel een klein rijtuigje, een damesprapluutjes als zelfs een baby weleens een tompouce werd genoemd. De tompouce, die maar twee deeg-lagen van de Franse versie met drie lagen heeft overgenomen, kon daarom worden gezien als een ‘klein’ gebakje.
De afkomst van de naam tompouce is dan nog niet helemaal duidelijk, maar de geschiedenis van de oranje-variant is dat wel. Op 27 april 1967 tobde prinses Beatrix als eerste Nederlander met het oranje glazuur, toen ze het gebakje liet maken voor de geboorte van koning Willem-Alexander.
Inmiddels is de oranje-tompouce niet te missen tijdens de viering van Koningsdag. En, Dordts of niet-Dordts, zal het gebakje aanstaande zaterdag in elke bakkerij in Dordrecht te vinden zijn.
Dit artikel is geschreven door Roxane Kroon in samenwerking met Rijnmond en de NOS.
