REGIO – De Raad van State heeft een bom gelegd onder het stikstofbeleid van de overheid. De Raad heeft bepaald dat er een streep gaat door de bouwvrijstelling, een juridisch geitenpaadje dat het kabinet nam toen de Raad van State in 2019 de hele stikstofaanpak verwierp. Dit besluit heeft grote gevolgen voor verschillende projecten, zoals de woningbouwambities van de provincie Zuid-Holland en het Porthos-project in het Rotterdamse havengebied.
De procedure was aangespannen door de organisatie Mobilisation for the Environment (MOB), die zich inzet voor het behoud van biodiversiteit. Volgens de Raad van State voldoet de bouwvrijstelling niet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. De stikstofuitstoot is te belangrijk om die over het hoofd te zien.
Volgens de rechtspraak van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg mag alleen toestemming voor een project worden gegeven als uit onderzoek blijkt dat zeker is dat individuele beschermde natuurgebieden geen schade oplopen door het betreffende bouwproject. Er komt echter geen algehele bouwstop, het blijft mogelijk om per project onderzoek te doen naar de mogelijke gevolgen van de uitstoot van stikstof.
Porthos loop vertraging op, maar (nog) niet van de baan
Dat betekent dat het havenplan Porthos vertraging oploopt, maar niet van de baan is. Het Porthos-project maakt via een pijpleiding de opslag van CO2 uit de Rotterdamse haven in lege gasvelden onder de Noordzee mogelijk. Voor het project moet een individuele beoordeling van de stikstofgevolgen worden gemaakt. Die is er al, maar dat onderzoek is te laat in deze procedure ingediend. Daarom krijgt de bezwaarmaker zes weken de tijd gegeven om op het onderzoek te reageren. Later volgt een einduitspraak over het eventueel voorzetten van Porthos.
‘Klimaatdoelstellingen kunnen later pas worden behaald’
Haveneconoom Martijn Streng zegt dat deze uitspraak vergaande gevolgen heeft voor de Rotterdamse haven. Porthos is volgens hem niet alleen belangrijk voor het Rotterdamse havengebied, maar ook voor het nationale klimaatbeleid. “De afvang van CO2 is een belangrijke pijler van Porthos. Het is een flinke opgave om dat te reduceren.” Nu een bouwvrijstelling van de baan is, moeten volgens Streng aanvullende berekeningen en maatregelen worden genomen.
En dat is al een karwei. “Experts moeten de berekeningen kunnen uitvoeren, maar daar zijn er ook niet genoeg van”, legt Streng uit. Dat zorgt ervoor dat klimaatdoelstellingen, om uitstoot te verminderen, pas later gehaald kunnen worden. “Dat gaat maanden en misschien wel jaren vertraging opleveren. Dat ligt aan de aard van het project.”
Gevolgen woningbouw provincie waarschijnlijk groot
De uitspraak is een klap voor de provincie Zuid-Holland. De provincie heeft 235.000 nieuwe huizen in 2030 beloofd aan woningbouwminister Hugo de Jonge. Geen andere provincie beloofde zoveel. Zelf bouwde Zuid-Holland in de afgelopen tien jaar ongeveer de helft. De provincie Zuid-Holland heeft berekend dat bij 145.000 nieuwe woningen de stikstofeffecten ‘onwenselijk groot’ zijn.
Dit betekent niet dat deze huizen per definitie niet kunnen worden gebouwd: als er in de buurt voldoende uitstoot wordt verminderd, kan er ruimte ontstaan. Omdat die ontwikkeling onzeker is, valt volgens de provincie nog niet aan te wijzen welke bouwprojecten mogelijk stilvallen.
Toch is het zeer waarschijnlijk dat meer woningbouwprojecten in de knoop komen als de Raad van State de vrijstelling afschiet. De provincie heeft in haar berekeningen vooral gekeken naar de uitstoot door woningen als ze eenmaal in gebruik zijn, bijvoorbeeld door het verkeer wat ze aantrekken. Met de vrijstelling in het achterhoofd is er naar eigen zeggen weinig rekening gehouden met uitstoot bij de bouw.
Mede hierdoor is het onduidelijk hoeveel huizenplannen er sneuvelen als de vrijstelling van tafel wordt geveegd. Er is ook geen overzicht van projecten die gebruikmaken van de vrijstelling, omdat hiervoor geen meldplicht geldt.
Dat er een streep gaat door de bouwvrijstelling, betekent niet dat er een algehele bouwstop is. De Raad van State benadrukt dat het mogelijk blijft om voor een plan of project een zogenaamde ‘voortoets’ uit te voeren. Zo nodig kan er een passende beoordeling gemaakt worden. Daarnaast kan voor projecten van groot openbaar belang toestemming worden gegeven als daarvoor geen alternatieven zijn en de natuurschade wordt gecompenseerd.
Zowel de gemeente Rotterdam als de provincie laat weten nog onderzoek te moeten doen naar de gevolgen van deze uitspraak voordat ze kunnen aangeven wat dit zal betekenen voor de lopende en komende bouwprojecten.
Deltalinqs, belangenvereniging voor bedrijven in de Rotterdamse haven, gaat onderzoeken of een gebiedsgerichte aanpak mogelijk is. “Als er niet gebouwd mag worden, komen veel projecten niet van de grond”, meldt voorzitter Victor van der Chijs.
Dit verhaal is afkomstig van onze mediapartner Rijnmond
